Bina Otomasyonu Terimleri

BMS: Bina Yönetim Sistemleri kelimelerinin ingilizcesinin (Building Management Sistems) baş harflerinden oluşur. BYS veya BOS şeklinde de kısaltılabilir. Binadaki tüm otomasyon sistemleri ve otomatik kontrole sahip cihazların toplandığı üst yapıyı ifade eder.

Nokta Listesi: Otomasyon sistemi tarafından izlenen veya kontrol edilen cihazların ve bu cihazlardaki tüm detay noktaların: açıklamalarının, otomasyon panosundaki giriş/çıkış veya haberleşme tiplerinin, karşı taraftaki pano veya saha ekipmanının kodunun ve çekilecek kabloların belirtildiği listedir. Projelendirme aşamasından teslime kadar yapılacak işin temel listesi olarak kullanılır. Kablo bilgilerinin işlenmesi halinde Kablo Listesi olarak da adlandırılır.

Nokta: Otomasyon sisteminin veritabanında kendi yeri, adı ve değeri olan bilgilerdir. Cihazlarda izlenmesi istenen her bilgi veya kontrol edilmesi gereken her uç bir noktadır. Nokta olarak tanımlanmayan bir bilgi sistemden izlenmiyor veya kontrol edilmiyor demektir.

Giriş/Çıkış: Noktaların fiziksel karşılıklarıdır. Eğer bilgi alışverişi, cihazın üzerinde bulunan bir Haberleşme Ünitesi ile yapılmıyorsa, bilginin alınması veya verilmesi için otomasyon sisteminin fiziksel dünya ile iletişimi Giriş (Input) ve Çıkış (Output)’larla sağlanır. Girişler gelen bilgiyi okur, Çıkışlar dışarıya komut gönderir.

Analog/Dijital: Sahadan gelen/giden bilginin sadece Var/Yok şeklinde (Aç/Kapat, Açık/Kapalı, Arızalı/Değil, AkışVar/AkışYok …) olması halinde, otomasyon sistemi bu bilgiyi elektriksel olarak daha basit bir yöntem/altyapı olan Kontak İzlemeyi kullanarak yönetebilir; bu tipe “0/1” yapısından ötürü “Dijital” denir. Ancak bilginin çok olasılıklı veya sayısal bir değeri (Kaç derece? Yüzde Kaç? Ne kadar ileride?) olması durumunda, daha fazla olasılığı/bilgiyi içerebilen bir sinyal kullanılmalıdır; bu sebeple değeri elektronik olarak okunabilen ve değiştirilebilen Akım-Voltaj gibi sinyaller kullanıldığı için bunlara “Analog” ismi verilmiştir. Bilgiyi gönderenin sinyal tipi ile okuyacak olan cihazın sinyal tipinden farklı olduğunda bilgi okunamaz.

Kontrolör: Sahadan gelen verileri toplayan, içerisindeki senaryoda bu değerleri yorumlayarak saha ekipmanları ve cihazların ne pozisyon alması gerektiğine karar veren ve çıkışlar üzerinden bu komutları gönderen ekipmandır. İngilizcesi Direct Digital Controller’dır (DDC), endüstriyeldeki PLC’nin BMS’teki karşılığıdır. Merkezi sistemle haberleşerek komut alır ve verileri iletir, ancak haberleşme kopsa da son aldığı komutlara göre içerisindeki senaryoyu işletmeye devam eder. Üzerindeki Giriş/Çıkışlar yetmezse kendisine ilave edilen I/O modülleri ile ihtiyacı karşılar.

Giriş/Çıkış Modülü: İçerisinde herhangi bir senaryo işletemez, tek görevi okuduğu verileri iletmek ve aldığını çıkış emirlerini uygulamaktır. İhtiyaca göre bir DDC’ye bağlanabilir, sadece izleme yapılacaksa doğrudan merkezle de haberleşebilir. Üzerinde tek bir I/O tipi de bulunabilir (sadece DI gibi), daha fazla tipe de sahip olabilir (AI ile AO gibi). Kısaca I/O modülü de denir.

Entegrasyon: Otomasyona bağlanacak cihazın, elektronik sistemlerle iletişime uygun, evrensel haberleşme protokollerini destekleyen bir altyapısı varsa; noktaları ayrı ayrı sinyallerle ve kablo altyapısıyla okuyup kontrol etmek yerine yazılımsal alışverişle bilgi paylaşılmasına entegrasyon (integration) ismi verilir. Entegrasyon yapılabilmesi için cihazda elektronik bir kontrol ünite olması şarttır. Ayrıca üst yazılımları olan farklı sistemlerin (İklimlendirme/Güvenlik/Aydınlatma vb.) kendi aralarında iletişim kurması da bu kapsamda yer alır.

Haberleşme Protokolü: Haberleşme özelliğine sahip cihazlar bilgiyi elektriksel sinyallerle (I/O) iletmek yerine yazılım dilleri (entegrasyon) ile paylaşabilir. Ancak karşılıklı veya alt-üst iki cihazın birbirini yazılımsal olarak anlayabilmesi, gönderilen verinin okunabilmesi için cihazların aynı dili konuşuyor olması gerekir. Bilgi-işlem dünyasında iletişim için herkes kendine has bir dil uydurabilir, ama bu durum farklı cihazların, markaların, sistemlerin birbirini anlamasına engel olur. Bu sebeple evrensel kabul gören diller geliştirilmiş ve herkesce benimsenmiştir. BMS’te BacNet, Modbus, Meter-bus, KNX … gibi yaygın protokoller mevcuttur. Farklı protokollere sahip cihazlar birbirleriyle iletişim kuramazlar, birbirlerinin dillerinden anlamaz, araya çevirici gerekir.

Haberleşme Donanımı: Bazı protokollerin (Bacnet, Modbus, KNX gibi) standart donanımları haricinde IP için olan versiyonları vardır. Bu sebeple cihazlar ilgili protokol bilgisi verirken sadece dilin adını belirtmek yetersiz kalır, “Modbus RTU veya Modbus IP” gibi donanım bilgisini de içeren tam adını belirtmek gerekir. Çünkü donanım farklı olduğunda cihazların aynı fiziksel altyapıda buluşması mümkün olmayacaktır. Ancak tersi de geçerlidir, aynı donanıma (IP veya RS-485 gibi) sahip olan cihazların iletişim kurabilmeleri için dilleri de aynı olmalıdır.